Na hestoria del Estáu español hai poques etapes dafechu democrátiques. La democracia actual, entama dende les primeres eleiciones (1977- ). Ye una monarquía parllamentaria basada na Constitución de 1978. Esta ye la Constitución más llarga nel tiempu de la hestoria, empatada cola de 1876, pero la más homologable a la Europa democrática.
Esti periodu ye’l más estable políticamente dende la guerra de la independencia escontra l’imperiu napoleónicu y aniciu de la soberanía popular n’Asturies. La Transición suel datase ente 1975 (muerte de Franco) y 1982 (primer gobiernu socialista). Foi’l polémicu entamu pa unos, consideráu modélicu por otros, de la democracia d’anguaño.
Al empar, el movimientu asturianista entamó en 1974 con Conceyu Bable, basáu na Primera Asamblea del Bable en 1973. El primer partíu nacionaliegu (ENA) presentóse nes eleiciones de 1979. En 1980 fúndase l’ALLA, que normativizará l’idioma y defenderá los drechos de los falantes. En 1981 aprobóse l’Estatutu d’Autonomía p’Asturies, pela vía lenta. Nel 1983 acaecieron les primeres eleiciones autonómiques.
L’únicu diputáu d’esti movimientu foi del PAS, formáu en 1985; tuvo nel Parllamentu Asturianu en 1991 y 1995. En 1989 presentóse AA a les eleiciones europees dientro la coalición Izquierda de los Pueblos, qu’algamó un eurodiputáu.
La defensa de la oficialidá del asturianu y dempúes tamién del eonaviegu, na so fastera, ye la so estaya más conocida y constante. Llogró 26 diputaos nel Parllamentu Asturianu en 2019, ún menos de lo riquío pa la reforma del Estatutu d’Autonomía, marcu nel que tien d’inxertase llegalmente.
La escolarización, la música y la lliteratura xunto a la toponimia son los fitos cimeros del asturianismu.
Nes eleiciones autonómiques de 2023, la nueva oportunidá pa la oficialidá, cuasi algamada nel 2022 al raspiar los 27 diputaos favoratibles, perdióse pola suma de 23 diputaos favoratibles namái. Quiciabis los 27 diputaos aporten otra vegada nel 2027. O a lo meyor primero.
Siguirá la espera na XII Llexislatura autonómica tres más de 40 años d’eleiciones asturianes, inda col medre del sofitu social a esi oxetivu hestóricu de la nuesa democracia de recién: Que se cumpla l’artículu 3.2 de la Constitución española n’Asturies, ente otros. Ye lo que pide esplícitamente’l Conseyu d’Europa nel Sixt Evaluation Report on Spain, asoleyáu de recién.