Piélagos, onde’l ríu Pas besa la mar

Piélagos ye un conceyu históricu d’Asturies de Santiyana. Situáu nel cursu baxu del ríu Pas, que forma na desembocadura la ría de Mogru, cuenta con una superficie de 88 km² y 11 parroquies o barrios que son Arce, Barcenilla, Carandía, Liencres, Mortera, Oruña, Parbayón, Quijanu, Vioñu, Zurita y Renedu que ye la capital del conceyu.
A 21 km de Sanander, la so situación metanes del corredor Sanander-Torlavega y les bones comunicaciones que tien permitiéron-y al conceyu desarrollar un notable texíu industrial y, más recién, un creciente marcu residencial concentráu principalmente na zona norte y costera del municipiu: Boo, Mortera y Liencres.
Bañáu pol ríu Pas, que percuerre cuasi toles parroquies, el conceyu cuenta con notables recursos naturales, como’l guapu Parque Natural de les Dunes de Liencres, una superficie de 195 hectárees que se declaró espaciu protexíu en 1986 y onde s’alcuentra’l campu dunar más importante de tol Cantábricu. Collaos importantes del conceyu son los picos de Sisos, Valmorea, Picota y Obeña. Amás, Piélagos tien 8 km de costa na que s’atopen siete magnífiques playes como son les de Liencres.

Piélagos tien 8 km de costa na que s’atopen siete magnífiques playes como son les de Liencres.

El poblamientu humanu remóntase dende antes del Asturiense, onde se documenten interesantes cueves prehistóriques. La estela discoidea de Zurita, con un dibuxu solar o en forma de tetrasquel ye tou un símbolu pal conceyu, asina como los castros perantiguos inda presentes nel terrén. Nos documentos de la Colexata de Santiyana documéntase la esistencia d’ilesies nel sieglu X pertenecientes al Obispáu d’Uviéu como les de Santa María de Renedu, Santiyanu d’Arce o Santiyanu de Mortera. Estes puebles d’homes llibres taben sometíes al pagu de tributos y prestaciones a la Colexata de Santiyana, de la que dependíen, capital y centru políticu y económicu de les Asturies Orientales. Na Baxa Edá Media entama surdir el poder políticu de la nobleza, colos llinaxes de los Arce, Ceballos y Villegas. El señoríu de Piélagos concedióse, dientro de les Asturies de Santiyana, a Gonzalo Ruiz de la Vega por privilexu del rei de Castiella Alfonsu XI en 1335. En 1404 el barriu de Renedu paez vinculáu a Garci Fernández Manrique y el de Vioñu a la Casa de la Vega. Nel sieglu XV ye’l señoríu de la casa De la Vega, el que s’afita como’l dominante, el que noma rexidores en Mortera, Liencres, Parbayón y Arce. Asina consolídase’l poder de la Casa de la Vega sobre Piélagos confirmáu pol rei Xuan II en 1444 a Íñigo López de Mendoza, el futuru marqués de Santiyana. El rechazu al dominiu señorial polos habitantes de Piélagos y de los otros conceyos o valles d’Asturies de Santiyana deriva nel Pleitu Vieyu de 1430 que termina en 1581 cola sentencia que devuelve esti territoriu asturianu a condición de realengu y lu organiza oficialmente en “cuerpu de provincia”, fornámdose la Provincia d’Asturies de Santiyana, que fai xuntes nuna capiella de Bárcena de la Puente, mui cerca de la villa de Santiyana. Dende 1835 la capital de Piélagos pasó d’Arce pa Renedu.
L’actividá económica tradicional en Piélagos foi la ganadería, l’agricultura y la madera pa los astilleros, pero la so situación y bones comunicaciones ficieron que, dende 1925, s’instalaren en Renedu y Vioñu empreses como Cristalería Española, la cooperativa llechera SAM y Andía Lácteos. Too ello ocasionó’l surdimientu del nomáu ‘obreru mixtu’, qu’alternaba la esplotación ganadera familiar col trabayu na industria.
Arce, l’antigua capital del conceyu, tien abondes casones antigües como la Torre d’Arce que pasó pa los Santiyán y el palaciu del marqués de la Conquista Real del sieglu XVII, amás d’un antigu molín góticu y l’antigua puente d’Arce fecha en piedra nel sieglu XVI y que vien nel escudu del conceyu xunto cola nueva puente sobre’l Pas de 1843.Renedu ye la capital del conceyu de Piélagos dende 1835. La ilesia de Santa María ye del sieglu XVII con un guapu retablu barrocu, a la que s’amestó en 1693 la capiella de los Bustamante. Són de destacar la casona de los Bustamante, la d’El Mazu, con escudos de piedra. Renedu cuenta anguañu cola industria de tresformación llechera y cunta con una estación del ferrocarril de la llinia de FEVE Uviéu- Sanander. Piélagos ye un guapu conceyu que merez la pena visitar porque como diz el so lema, ye un conceyu grande por naturaleza.